مقدمه

انگور از مهمترین محصولات باغی در دنیاست که هم به لحاظ زیرکشت و هم از نظر ارزش اقتصادی و تغذیه ای بالا دارای اهمیت است. براساس گزارش فائو، ایران نهمین کشور تولیدکننده انگور در جهان به شمار می رود. انگور با سطح زیر کشت 255160 هکتار و تولید 2775411 تن، بعد از سیب و پرتقال، سومین محصول مهم باغی ایران به شمار می رود. در بین استان های کشور استان همدان، فارس و خراسان رضوی به ترتیب با 15.5، 14.8 و 12.6 درصد بالاترین سطح تولید را به خود اختصاص داده اند. ارزش این محصول به لحاظ قابلیت مصرف آن به طرق مختلف از جمله تازه خوری و تهیه کشمش، کنستانتره، آبمیوه، مربا، شیره و روغن دانه انگور، بسیار زیاد است و از این لحاظ نقش مهمی در اقتصاد کشورهای تولیدکننده دارد.

عوامل کیفیت

انگور باید دارای خوشه های یکنواخت با اندازه متوسط، حبه های بزرگ و یکنواخت با طمع و رنگ مطبوع باشند. از عواملی که سبب افت کیفیت و عدم بازارپسندی محصول انگور می گردد ترک‌خوردگی حبه‌ها، آفتاب سوختگی و کشمشی شدن می‌باشند. فاکتورهایی که می تواند به کیفیت و بازارپسندی محصول انگور کمک کنند عبارتند از رقم، آب و هوا، هرس و تغذیه مناسب گیاه (1 و 2). برای تولید خوشه های با کیفیت بالا و بازارپسند (شکل 1) بایستی با روش های مدیریتی لازم آشنایی کافی داشته و آن ها را به درستی اجرا کرد.

شکل 1

هرس:

هرس به منظور انتخاب شاخه ميوه ده، نگهداري شكل، فرم درخت و تنظيم تعداد جوانه بارور بر روي درخت مو انجام مي گيرد(1). هرس متعادل به باغدار كمك مي كند تا بتواند تعادل بين ميزان توليد و رشد رويشي مناسب را در درختان مو برقرار كند (شکل 2). هرس تأثير مستقيمي بر عملكرد، كيفيت ميوه، قدرت رشد و مقاومت به سرماي درخت دارد، انجام صحيح هرس تأثير بسزايي در افزايش عملكرد و كيفيت محصول، بدون كاهش در ميزان مقاومت درخت براي زمستانگذراني دارد (1). هرس زود هنگام موجب تسريع در شكفتن جوانه ها و احتمال سرمازدگي بهار مي گردد. هرس در اواخر بهمن ماه تا اواخر زمستان بدليل تامين كامل نياز سرمايي و انتقال مواد ذخيره كربوهيدراتي و ديگر تركيبات دروني موجـب يكنواختي و افزايش درصد شكفتن جوانه ها مي گردد (1).

شکل 2

تغذیه گیاه:

دستیابی به ترکیب های کودی مناسب برای تولید محصول پايدار و باکیفیت در باغ های انگور، يکی از برنامه های به باغی است که به بررسی و پژوهش های گسترده نیاز دارد. در اين زمینه، هرساله بخش درخور توجهی از کودهای شیمیايی در زمان نامناسب به تاکستان ها داده می شوند که گاهی نه تنها سبب افزايش تولید محصول باکیفیت نمی شوند، بلکه هزينه های بسیاری را به تاکداران تحمیل می کنند و موجب آلودگی و شوری خاک و محصول می شوند(3). بنابراين، توجه به وضعیت تغذيه ای بوته های انگور در قالب برنامة مديريتی سالانه منسجم و دقیق، يکی از گزينه هايی است که نقش مهمی در تولید محصول باکیفیت و دارای عملکرد زياد درتاکستان ها ايفا می کند(3). از اين رو به منظور تکمیل تأمین عناصر به روش خاکی و محلول پاشی، به ويژه در ابتدای فصل که نیاز به عناصر برای راه اندازی فرايند نمو جوانه ها، شکوفايی گل (شکل 3) و تشکیل میوه بیشتر است، يکی از روش های جبران کمبود عناصر است(3).

شکل 3

روی و بور:

امروزه بدليل مصرف نامتعادل اوره و فسفات آمونيوم در باغات از يك طرف و از طرف ديگر بالابودن ميزان آهك، PH و كمبود مواد آلي در خاك هاي اين باغات، كمبود عناصر ريزمغذي نظير بور و روي به شدت ديده مي شود و عدم تعادل در مصرف و فراهمي اين عناصر سبب ايجاد مشكلاتي بر درصد تشكيل ميوه، خواص كمي و كيفي ميوه، و بطور كلي كاهش عملكرد و كيفيت محصول شده است. لذا باتوجه به اين مسائل، تحقيق در مورد نقش مصرف به موقع اين عناصر و تأثير آنها در خواص كمي و كيفي محصول انگور لازم و ضروري بنظر ميرسد (2).

عنصر روي يك فاکتور در سنتز هورمون اكسين است. با سنتز كافي اين هورمون اندازه سلول ها افزايش مي يابد (2). افزايش طول حبه ها با اين مكانيسم مرتبط بوده و در مجموع موجب افزايش عملكرد و بازارپسندي خواهد شد (2).

محلول پاشي انگور با سولفات روي (5 در هزار) در يك هفته قبل از تشکیل گل موجب افزايش تعداد حبه ها ميگردد. يامادانگي و همكاران (5) در يك بررسي دو ساله بر روي انگور رقم تامسون سيدلس نشان دادند كه محلول پاشي سولفات روي در غلظت 2 در هزار در يك هفته قبل از بازشدن گل ها و در زمان گل کامل، موجب افزايش تشكيل ميوه، تعداد خوشه ها، وزن خوشه، ميزان محصول و مواد جامد محلول گرديد (2). در پژوهشي اثر زمان هرس توام با كاربرد سولفات روي بر رقم سلطاني اجرا گرديد و نتايج نشان داد كه تيمار محل زخم در زمان هرس موجب افزايش عملكرد مي گردد. تغذية برگی سولفات روی، غلظت عناصر روی، آهن، عملکرد وزن خوشه، طول خوشه، قطر حبه، اسیديته، میزان مواد جامد محلول و میزان عملکرد را افزايش می دهد (2).

از جمله نقش هاي بور در گیاه مي توان به نمو و تمایز سلولي، جوانه زني گرده و رشد لولۀ آن، انتقال قند، حرکت تنظیم کننده هاي رشد در داخل گیاه و ساخت لیگنین اشاره کرد. وزن حبه يکی از شاخص های کمّی مهم در انگورهای تازه خوری است که نقش مهمی در کیفیت و بازارپسندی آن دارد (4). عنصر بور تشکیل میوه و تعداد حبه در هر خوشه را تحت تأثیر قرار مي دهد (4). تیمارهاي حاوي اسید بوریک نیز سبب افزایش وزن حبه می شوند. در پژوهشي روي درختچه انگور رقم پرلت وزن تک حبه در اثر محلول پاشي بور افزایش یافت (4). در گزارش مزبور افزایش وزن حبه به نقش بور در تنظیم متابولیسم کربوهیدرات ها و جابه جایي آنها نسبت داده شد.

کلسیم:

کلسیم در اتصال پلی ساکاريدها و پروتئین های تشکیل دهندة ديوارة سلولی نقش دارد. همچنین به عنوان پیغام بر ثانويه در گیاه به پیام های محیطی و هورمون ها واکنش نشان می دهد. کلسیم به فعالیت اکسین کمک میکند و در تقسیم سلولی و طويل شدن سلول ها، جوانه زنی و رشد لولة گرده نقش دارد. کلسیم در بهبود و نمو گلدهی، بلوغ و انتقال کربوهیدرات ها از برگ ها به میوه ها مؤثر است.

در مطالعه ای مشخص گردید استفاده از کلسیم به موقع، موجب افزایش میزان وزن خوشه و عملکرد تاک ها شده است (3). کاربرد کلريدکلسیم به شکل برگی و خاکی در انگور رقم تامسون سیدلس به افزايش اندازه و وزن خوشه در مقايسه با تاک های شاهد منجر شده است (6).

پتاسیم:

گیاهان براي تولید کربوهیدارات ها، پروتئین ها و تقسیم سلولي به پتاسیم نیاز دارند. پتاسیم آنزیم ها را فعال مي کند و در تعدیل آب گیاه نقش دارد و مقاومت میوه ها را در برابر سرما افزایش می دهد. همچنین این عنصر شدت فتوسنتز و سرعت انتقال مواد فتوسنتزي از برگ ها به بافت ذخیره اي را از طریق آوند آبکش افزایش مي دهد، به همین دلیل کیفیت و عملکرد میوه بهبود مي یابد. پتاسیم در تولید رنگ حبه ها و همچنین افزایش تعداد خوشه در هر درخت نقش بارزي دارد (4).

کاربرد پتاسیم به افزایش تبدیل جوانه هاي عقیم به جوانه هاي بارور خوشه (شکل 4) منجر مي شود که در حالت عادي این جوانه ها عقیم بودند (4). با کوددهی پتاسیم به میزان کافی و مورد نیاز گیاه تعداد خوشه، وزن خوشه، تعداد حبه (شکل 5) و وزن حبه افزایش می یابد (4). کاربرد همزمان پتاسیم و بور موجب افزایش مواد جامد محلول میوه ها می شود (4). این امر نشان می دهد که پتاسیم مقدار کربوهیدرات بافت های ذخیره ای را افزایش می دهد.

شکل 4

شکل 5

پیشنهاد کشاورزی دارویی حسینی

شرکت کشاورزی دارویی حسینی همواره با اهمیت دادن به سلامت انسان ها و گیاهان بهترین محصولات دنیا از بهترین برند ها را برای کشاورزان و مردم ایران زمین مهیا کرده است. بنابراین پیشنهاد کشاورزی دارویی حسینی برای افزایش کیفیت و بازارپسندی محصول انگور کودهایی چون

Quad 14: یک سوسپانسیون حاوی کلسیم محلول در آب همراه با فسفیت پتاسیم و نیتروژن است. از آنجا که در این محصول فسفیت موجود است، جذب و اختلاط پذیری کلسیم در گیاه بهبود یافته است. کلسیم سبب افزایش وزن خوشه انگور می گردد به همین سبب استفاده از این کود برای این محصول توصیه می شود.

CalMax Gold: عنصر کلسیم نقش کلیدی در ساختار سلولی و استحکام بافت گیاهی دارد. مصرف این کود در محصولات مختلف از جمله انگور ضامن بهبود کیفیت بافت میوه می باشد.

Foliar Boron: عنصر بور در تکمیل نقش کلسیم و تشکیل دیواره سلولی نقش مهمی ایفا میکند به علاوه در مسیرهای متابولیکی گیاه نیز تاثیر ویژه ای دارد. همانگونه که ذکر شد عنصر بور سبب افزایش تعداد و وزن حبه در انگور می شود.

Kingfol Zinc: عنصر روی با اهمیت بالایی که در تولید آنزیم ها، هورمون های گلدهی و تولید جوانه دارد، از مهمترین عناصر میکرو برای تمام گیاهان است. استفاده از این کود در باغ انگور منجر به افزایش وزن خوشه، قطر حبه، میزان مواد جامد محلول در محصول می گردد.

K-Super: با فراهم کردن میزان مناسبی از عنصر پتاسیم، منجر به بهبود مقاومت گیاه در برابر بیماری ها، آفات، سرما، خشکی و همچنین افزایش عملکرد و کیفیت محصولات می شود. پتاسیم نقش مهمی در تنظیم آب سلولی، سنتز مولکول های درشت و همچنین رشد و رنگ گیری میوه ها دارد. پتاسیم در تولید رنگ حبه ها انگور، افزایش تعداد خوشه و همچنین میزان مواد جامد محلول اثر بسزایی دارد.

10-8-40: این کود علاوه بر درصد بالای پتاسیم، با داشتن عناصر میکرو کلاته موجب فراهم شدن تغذیه‌ی مطلوب در مراحل مختلف رشدی گیاه و افزایش مقدار کربوهیدرات بافت های ذخیره ای شده که به موجب آن سبب افزایش کیفیت و بازارپسندی محصول می گردد.

منابع:

1. سلطانی الف. غلامی م. ندیم ز. 1393. بررسی برخی ویژگی های کیفی و زمان رسیدن انگور رقم بیدانه قرمز تحت تاثیر متیل جاسمونات. سومین کنگره ملی کشاورزی ارگانیک و مرسوم.
2. تفضلی ع. بوستانی ف. کاوسی ب. حسینی فرهی م. موسوی ن. 1390. تاثیر زمان هرس و تیمار محل زخم با سولفات روی بر ویژگی های رویشی، کمی و کیفی انگور عسکری. نشریه علوم باغبانی. جلد 26 شماره 1. صفحه 62-54.
3. کریمی ر. 1398. اثر تغذیه ابتدای فصل کلسیم و روی بر عملکرد، محتوای قند و ظریفیت آنتی اکسیدانی آنزیمی و غیر آنزیمی انگور. زیست شناسی گیاهی ایران. شماره 43. صفحه 22-1.
4. احمدی ف. محمدخانی ع. 1393. اثر تغذیه پتاسیم و بور بر برخی ویژگی های کمی و کیفی میوه انگور رقم عسکری. به زراعی کشاورزی. شماره 2. صفحه 430-417.
5. Yamdagni R., Singh D., and Jindal P.C. 1979. A note on effect of boron sprays on quality of grapes. cv. Thompson seedless. Progressive-Horticulture.11:1, 35-36
6. Bonomelli, C. and Ruiz, R. (2010) Effects of foliar and soil calcium application on yield and quality of table grape cv. ‘Thompson Seedless”. Journal of Plant Nutrition 33(3) : 299-314